Afgelopen jaar zijn er circa 40 verschillende exploitatieplannen in procedure gebracht. Hiervan betrof de helft een herziening van een eerder vastgesteld exploitatieplan. Deze plannen zijn door circa 30 overheden opgesteld. Dat wil zeggen dat nog geen 10 procent van de gemeenten en provincies samen in 2022 een exploitatieplan gepubliceerd heeft en nog geen 5 procent een nieuw exploitatieplan heeft gepubliceerd. Het kostenverhaal is daardoor, zoals in de wet als voorkeur wordt aangewezen, veelal verzekerd door middel van anterieure overeenkomsten.
Maar is hiermee alles geborgd? Wat als een ontwikkelaar zich niet houdt aan de overeenkomst? Kun je bijvoorbeeld het aantal sociale huurwoningen blijven afdwingen, wanneer de ontwikkelaar voor een aangepast plan een omgevingsvergunning aanvraagt? Een exploitatieplan is dus meer dan het regelen van het kostenverhaal, maar ook een publiekrechtelijke stok achter de deur. Daarnaast breng je een aantal zaken in het proces naar voren toe, waardoor mogelijke problemen eerder aangepakt worden en zelfs nog beter: worden voorkomen.
Dit komt mede door een goede uitwerking van een ruimtegebruikskaart, een optionele kaart van het exploitatieplan, maar eigenlijk onmisbaar. In deze kaart is de uitwerking van de ruimteverdeling veel verder dan dat zichtbaar is in een bestemmingsplanverbeelding. Omissies en conflicten worden daardoor sneller opgemerkt en daarnaast is de kaart een perfecte basis voor de exploitatieopzet.
Terugkomend op het aantal gepubliceerde exploitatieplannen in 2022, kan de vraag gesteld worden of de voordelen van een exploitatieplan voldoende zichtbaar zijn. Soms lijkt het dat een exploitatieplan enkel als last wordt gezien. Bereikt de overheid dan al zijn doelen, door wellicht toegeeflijker te zijn en zo geen exploitatieplan op te hoeven stellen? Door vooraf goede kaders te stellen, de planning op orde te hebben met kaart- en cijfermateriaal, de juiste mensen erbij te betrekken en de communicatie op orde te hebben kan een exploitatieplan juist als meerwaarde dienen en geen last.
